ما ایرانی ها در گذشته عادت های بسیار خوب غذایی داشتیم که به مرور بسیاری از آنها را فراموش کرده ایم؛ عادت هایی مثل دور هم غذاخوردن، مصرف کمتر گوشت  قرمز و خوردن مواد غذایی تازه. البته برخی عادت های غذایی قدیمی ها هم ناسالم بود؛ مثلا علاقه شان به مصرف غذاهای چرب و شور. در این مطلب نگاهی می اندازیم به مهم ترین عادت های غذایی قدیمی ها و نقد و ارزیابی هریک از این عادت ها از منظر سلامت.

زود شام خوردن: یكی از عادت های خیلی خوب ما در گذشته، زود شام خوردن بود. مردم بعد از غروب آفتاب شام می خوردند و فاصله بین شام تا زمان خوابیدن زیاد بود. در این شرایط هضم غذا به خوبی انجام می شد و بیماری هایی مانند گاستریت و ورم  معده كمتر بود. متاسفانه این روزها دیگر فاصله 2.5 ساعت بین شام و خواب رعایت نمی شود و به همین دلیل بروز مشکل های گوارشی بیشتر شده است.

مصرف فراوان سبزی خوردن: استفاده از سبزی خوردن، در بسیاری از مجالس باب بود و به تعداد افراد، بشقاب سبزی  خوردن وجود داشت. در حالی كه امروز، این عادت تا حدی كمرنگ شده و سالاد جای آن را گرفته است. گرچه مصرف كاهو و گوجه فرنگی خوب است و هم می تواند معده را پر كند و هم به فعالیت دستگاه گوارش كمك می كند، اما بهتر است مصرف سبزی هایی که حاوی ویتامین های بسیاری هستند را هم فراموش نکنیم. امروزه سر برخی میزها یک سبد سبزی خوردن می بینیم اما چقدر خوب است همان طور که برای هر کسی یک ظرف ماست اختصاص می دهیم، مثل گذشته یک بشقاب سبزی خوردن هم بگذاریم چون وقتی سبزی را در یک ظرف بزرگ وسط سفره قرار می دهیم دست خیلی از افراد به آن نمی رسد و از خیر خوردن آن می گذرند.

مصرف روغن های جامد و حیوانی: مصرف روغن های حیوانی و جامد در گذشته بیشتر بود. روغن های جامد دوستدار قلب نیستند اما چون مردم تحرك بیشتری داشتند و غذاهای چرب به خوبی متابولیزه می شدند، کمتر شاهد عوارض آنها بودیم.

استفاده از موادغذایی تازه: در گذشته مردم سعی می کردند سبزی ها و انواع گوشت را تازه استفاده کنند اما امروزه همه نوع موادغذایی را فریز یا کنسرو می کنند. مساله اینجاست که عمر مواد مفید غذایی پخته در فریزر نصف می شود بنابراین فریز كردن برای استفاده درازمدت، روش مناسبی نیست. اگر سبزی خام را بتوان 6 ماه در فریزر نگهداری کرد، زمان مناسب برای نگه داشتن سبزی پخته 3 ماه است.

مصرف زیاد میوه به عنوان دسر: ایرانی ها همیشه مردم میوه خوری بوده اند اما در گذشته میوه به عنوان دسر شناخته می شد و افراد در فواصل بین غذا، میوه می خوردند و انواع شیرینی  و دسرهای مختلف كمتر مصرف می شد. متاسفانه امروز مصرف میوه کمتر و انواع کیک و شیرینی جایگزین آن شده که همگی ما با عوارض این دسته از خوراكی ها آشنایی داریم.

مصرف زیاد نمک: در گذشته شیوه نگهداری برخی موادغذایی مناسب نبود و از نمك زیاد استفاده می شد. البته این موضوع بیشتر محدود به قبایل بود و مردم شهر كمتر موادغذایی را با این روش نگهداری می كردند. ارتباط مصرف نمك با افزایش فشارخون نیز به اثبات رسیده است.

مصرف نوشیدنی های سنتی: برخلاف امروز، قدیمی ها نوشابه گاز دار نمی خوردند و بیشتر آب، دوغ و انواع شربت های سنتی مصرف می شد. به علاوه شربت سكنجبین، سركه شیره و سایر عرقیات جایگاه ویژه ای در برنامه غذایی روزانه مردم داشتند. در حالی كه امروزه نوشابه های گازدار جزو جدایی ناپذیر سفره های ایرانی هستند و مشكل های بسیاری به وجود آورده اند.

در كنار هم غذاخوردن: در حال حاضر افراد خانواده كمتر دور یك میز می نشینند و با هم غذا می خورند و این موضوع از نظر روانی تاثیر خوبی ندارد. در گذشته اعضای خانواده بیشتر وعده ها را در کنار هم می خوردند و لذت می بردند. ضرب المثلی است که می گوید: «با کسی غذا بخورید که از مصاحبت با او لذت می برید.» تحقیقات نشان می دهد هنگامی که از غذاخوردن لذت می بریم، هورمون هایی در بدنمان ترشح می شود که جذب غذا را افزایش می دهد و استرس را کم می کند. سفره غذا، مقدس است. جایی است برای در کنار هم بودن و از مصاحبت با یکدیگر لذت بردن. در ضمن، غذا یک ابزار قوی برای برقراری دوستی هم است. بزرگ ترین قراردادهای سیاسی و اقتصادی سر میز غذا بسته می شود چون افراد در شرایطی که غذا می خورند، حال بهتری دارند و بهتر می توانند با دیگران ارتباط برقرار كنند.

سرخ کردن بیش از حد موادغذایی: قدیمی ها موادغذایی را تا سر حد سیاه شدن سرخ می كردند اما امروز با زیان های سوزاندن روغن و سرطان زا شدن آن آشنا شده اند.

مصرف کمتر گوشت قرمز: در گذشته مصرف گوشت قرمز كمتر بود و در وعده شام بیشتر غذاهای حاضری مصرف می شد. امروزه متاسفانه میزان مصرف گوشت قرمز بالاتر رفته است. مصرف گوشت قرمز برای هیچ كس در شرایط عادی ممنوع نیست بلكه باید محدودیتی در مصرف آن اعمال شود. البته گوشت سفید به نوع قرمز آن ارجحیت دارد و باید حداقل به نسبت مساوی میل شود. خیلی ها تصور می كنند خوردن هرچه بیشتر منابع غذایی حاوی آهن، باعث رفع سریع تر كم خونی آنها می شود در حالی كه 48 ساعت زمان لازم است تا آهن موجود در حد نیاز جذب شود و بقیه دفع می شود، بنابراین افرادی كه به این ماده معدنی بیش از دیگران نیاز دارند، باید به این فاصله زمانی توجه كنند تا آهن بیشتری مورد استفاده بدنشان قرار گیرد.

مصرف بیشتر نان: نان در گذشته قوت غالب بود و مردم بیشتر نان و سیب زمینی می خوردند تا برنج. نان مخصوصا نان سبوس دار، حجم معده را بیشتر می گرفت و حس سیری بیشتری به فرد می داد. امروزه متاسفانه آردها سفید شده و فرایند تخمیر به خوبی روی نان انجام نمی شود بنابراین نان های مصرفی مانند گذشته نیستند.

آبپز کردن: یکی از روش های پختی که در قدیم و در حال حاضر همچنان رواج دارد، آبپز کردن است. بیشتر خورش های ما در آب پخته می شوند. جاانداختن خورش و حرارت بالا و طولانی به ماده غذایی دادن، عادت چندان خوبی نیست. البته حرارت طی پخت در آب به اندازه سرخ كردن آسیب نمی رساند ولی به هر حال وقتی بیش از حد غذایی را بپزیم حداقل ویتامین C آن از بین می رود.